Kalesijske novine Kalesijske novine
Krajem 1991. godine političko – bezbjednosna situacija u cijeloj BiH počela se dramatično komplicirati. Nagovještaji nadolazećeg zla bili su svakodnevni i u gotovo svakom mjestu. Početkom 1992. godine i na području kalesijske opštine ekstremisti iz Srpske demokratske stranke (SDS) doveli su situaciju do usijanja, a tadašnja JNA već je uveliko naoružavala srpski narod.
Vojne i tenkovske jedinice tadašnje JNA već su bile zauzele „početne položaje“ oko Kalesije: u Osmacima, na Rakinom Brdu, u Zelini, na Capardama i u Dubnici.
U cilju odbrane, u Tojšićima je 11. januara 1992. godine održano savjetovanje komandanata Patriotske lige za sjeveroistočnu Bosnu. Savjetovanje je otvorio komandant Patriotske lige opštine Kalesija, Dževad Tosunbegović i tom prilikom je iznio plan odbrane opštine Kalesija. Situacija je, međutim, kulminirala 12. marta 1992. godine kada su u Kalesiji, na izlazu prema Tuzli, brutalno ubijeni policajci, Sead Bukvarević i Zijad Živčić. Dvostruko ubistvo uniformiranih osoba – državnih službenika, organizirali su i izvršili ekstremisti SDS-a iz Dubnice.
Međunacionalne tenzije u Kalesiji nakon ubistva policajaca prešle su kritičnu tačku. Na obje strane podignute su barikade: Srbi su barikade postavili u Dubnici i na Capardama, a u Prnjavoru i na izlazu iz Kalesije prema Zvorniku, za – preke su postavili i Bošnjaci (Muslimani).
Nažalost, već sutradan, dakle 13. marta, na barikadi – na izlazu iz Kalesije prema Zvorniku – desilo se još jedno ubistvo.
Iz obližnje šume smrtno je ranjen Sead Avdić, koji se nalazio na obezbjeđenju barikade. Višednevni pregovori oko mirnog rješenja novonastale situacije sa predstavnicima SDS-a i Službe državne bezbjednosti Tuzla, koje je predvodio predsjednik Skupštine opštine Kalesija, Izet Hadžić, nisu dali rezultata. Ubice nisu uhapšene.
U rano jutro 2. maja 1992. godine, granatiranjem iz pravca Rakinog Brda i iz Dubnice, a potom i rafalima sa Carske Bašče po centru Kalesije i Prnjavoru, počela je oružana agresija na kalesijsku općinu. Tog dana poginula je Nefisa Osmančević iz Gojčina. Tehnički superiornije neprijateljske snage, podržavane tenkovima i jedinicama tadašnje JNA, istog su dana opkolile i zauzele Jelovo Brdo i Gojčin. Narednih dana agresor je okupirao istočni dio opštine: Hajvaze, Mahalu, Hemlijaše, Bulatovce i Memiće. Slabije naoružane jedinice TO Kalesija pružale su jak otpor, posebice na liniji Brda – Grabik – Pogon, ali su bile potiskivane prema centru Kalesije. U ranim jutarnjim satima 11. maja 1992. godine, uslijedila je jaka neprijateljska ofanziva svim raspoloživim sredstvima. Nakon herojskog otpora branilaca, Kalesija je ipak 11. maja 1992. godine – okupirana. Agresor se spojio sa svojim jakim uporištem, sjedištem SDS-a u Dubnici. Krajnji cilj im je bio Tuzla, uključujući aerodrom u Dubravama, i spajanje sa Ozrenom. Branioci Kalesije nakon konsolidacije redova, na rječici Bijeljevac, u Miljanovcima, organiziraju jaku liniju odbrane. Borci odbrane pružali su višednevni žestok otpor neprijatelju koji je napokon – zaustavljen. Nakon uspješne odbrane i “psihološke konsolidacije“, komandant Opštinskog štaba TO Kalesija, Mirsad Gutić, naredio je svim komandama jedinica da se pripreme za oslobađanje okupiranih kalesijskih teritorija.
Akcija oslobađanja Kalesije započela je u rano jutro 23. maja 1992. godine. Sa zapadne strane opštine, odnosno iz pravca Prnjavora, uslijedio je žestok udar kalesijskih oslobodilaca. U munjevitom napadu oslobođen je Prnjavor, a u večernjim satima 23. maja 1992. godine, nakon samo 11 dana okupacije, oslobođen je i centar Kalesije. Kalesija je tada postala – prvi oslobođeni grad u Bosni i Hercegovini.
Narednih dana kalesijski oslobodioci su ušli i u Dubnicu, u Zolje i u Jajiće. Oslobođena je 28. maja Kalesija Gornja, a potom i Brda. Nešto kasnije, polovinom juna 1992. godine, oslobođeni su i Brezik, Memići, Bulatovci i Mahala, ali se linija 4. jula 1992. godine, ponovo pomjerila – prema Kalesiji.
Prilikom potpisivanja Dejtonskog sporazuma, 21. novembra 1995. godine, ratna linija razgraničenja bila je na pravcu: Pandurica – Brezik – Grabik – rijeka Bukovica – tkzv. plavi most na magistralnom putu – pruga – područje ispod „Unis-Tok-a“.
Skoro 4 godine ratovanja, svakodnevna granatiranja, stravična ubijanja i razaranja, potpuno su izmijenili sliku Kalesije.
U ratu je na području (današnje) kalesijske općine poginulo 107 civila, među kojima je bilo i djece.
Živote je izgubilo 286 boraca Armije BiH. Na stotine je invalida rata. Uništeni su industrijski i drugi privredni objekti. Sve džamije i mektebi u istočnom dijelu općine zapaljeni su ili su „sravnjeni sa zemljom“.
Škole, ambulante, dom zdravlja, dom kulture, bukvalno svaki objekat u centru Kalesije bio je manje ili više devastiran. Popaljena su i uništena mnoga sela istočnog dijela kalesijske općine. Stanovništvo je pobijeno, prognano, izbjeglo ili raseljeno.
Dejtonskim sporazumom 1995. godine, „predratna“ opština Kalesija podijeljena je na dva dijela, između dva entiteta. Od dijela koji je pripao Republici Srpskoj, formirana je nova opština Osmaci.
